Theo nhà phân tích Mick Bednarek trên tờ Breaking Defense,
Mỹ
có thể ngăn chặn sự hung hăng (gây/không gây chết người) của
Iran
bằng cách cho thấy mình sẵn sàng làm leo thang tình hình thông qua các hoạt động bí mật, các chiến dịch tác chiến mạng, chiến tranh thông tin, tấn công cơ sở vật chất.
Thiết lập các "lựa chọn leo thang" đáng tin cậy sẽ rất quan trọng trong việc bảo vệ các lợi ích của Mỹ ở Trung Đông.
Không ai muốn chiến tranh với Iran. Tuy nhiên, các phản ứng leo thang mang tính đổi mới có thể vừa thỏa mãn được mong muốn của người dân Mỹ - tránh rơi vào một cuộc chiến tranh phi hạt nhân với Iran, vừa gửi tín hiệu tới Iran rằng họ cần phải thay đổi cách hành xử.
Ở cấp độ thấp, phản ứng có thể bao gồm các cuộc tấn công mạng hoặc những cuộc tấn công không gây thiệt hại về nhân mạng nhằm vào những lực lượng ủy nhiệm của Iran từng tham gia tấn công tên lửa vào căn cứ Mỹ.
Các chiến dịch mạng nhằm vào cơ sở vũ khí, liên lạc của Iran/lực lượng ủy nhiệm, các chiến dịch thông tin nhằm chống lại các nhà lãnh đạo của lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo (IRGC), hay các chiến dịch vùng xám chống tiếp cận nhằm làm tê liệt các căn cứ và kho đạn dược của đối phương, sẽ là những phương thức đáp trả hữu dụng ở bất cứ cấp độ thù địch nào.
Mỗi biện pháp đáp trả này đều tránh được việc đẩy xung đột tới cấp độ chiến tranh quy ước.
Đối mặt với những phương thức đáp trả ở dưới cấp độ "hung hăng", Iran sẽ phải lựa chọn giữa việc giảm tần suất và mức độ của các hành động khiêu khích, tiếp tục các hành động này bất chấp phản ứng của Mỹ, hay làm leo thang tình hình với những cuộc tấn công nguy hiểm hơn.
Sai lầm khi cứ cố tránh leo thang
Trong quá khứ, Iran chưa từng cho thấy nước này sẵn sàng ngừng các hành động hung hăng nhằm chống lại lợi ích của Mỹ trong khu vực, nhưng cũng chưa từng phải đối mặt với những biện pháp đáp trả rõ ràng và liên tục trước những hành động của mình.
Ví dụ, cuộc tấn công rocket gần đây tại Iraq đã khiến 2 binh sĩ Mỹ và 1 binh sĩ Anh thiệt mạng. Lần thứ hai sau khi một người Mỹ thiệt mạng, Mỹ phát động các cuộc tấn công trả đũa nhằm vào lực lượng ủy nhiệm của Iran - Kataib Hezbollah (lần đầu tiên là cuộc tấn công tiêu diệt tướng Qasem Soleimani của Iran để trả đũa vụ một nhà thầu Mỹ thiệt mạng).
Ảnh vệ tinh chụp 5 cơ sở của tổ chức Kata’ib Hezbollah ở quanh Baghdad sau các cuộc không kích của Mỹ.
Tuy nhiên, những cuộc tấn công đáp trả "thi thoảng" như thế này nhằm chống lại sư hung hăng của Iran mới chỉ là ngoại lệ, chứ chưa trở thành thông lệ.
Cho tới nay, việc giết hại người Mỹ đã trở thành "lằn ranh đỏ" dẫn tới phản ứng mạnh mẽ của Mỹ trước sự hiếu chiến của Iran. Vụ không kích tiêu diệt tướng Soleimani đã nhấn mạnh sự nghiêm túc của Washington trong việc duy trì lằn ranh này.
Song, cái chết của Soleimani không khiến Iran hay các lực lượng ủy nhiệm của họ nhụt chí mà vẫn tiếp tục nhiều cuộc tấn công nguy hiểm gây ra thương vong. Việc hành xử không đúng sẽ dẫn tới nhiều thiệt hại sinh mạng hơn cho người Mỹ.
Mỹ đã tránh làm leo thang đối với một số sự kiện quan trọng, như chương trình phát triển hạt nhân của Iran, các cuộc tấn công nhằm vào tàu chở dầu, máy bay không người lái của Mỹ và cơ sở dầu mỏ quan trọng của Iran, hay các cuộc tấn công của lực lượng ủy nhiệm Iran nhằm vào binh lính Mỹ ở Iraq.
Trong tất cả các sự kiện trên, Mỹ đều phản ứng bằng những công cụ "tránh leo thang": Kết hợp các biện pháp trừng phạt, triển khai quân đội, tiến hành các chiến dịch tác chiến mạng. Tuy nhiên, mỗi một biện pháp này đều tránh đối chọi với sự leo thang của Iran.
Mỹ trả đũa bằng cách tiêu diệt tướng Soleimani của Iran nhưng điều đó lại không khiến Iran hay các lực lượng ủy nhiệm của họ nhụt chí.
Sau khi Iran trả đũa vụ sát hại tướng Soleimani bằng cách phát động các cuộc tấn công tên lửa nhằm vào căn cứ không quân Al Asad và khiến hơn 100 lính Mỹ chấn động não (nhưng không gây ra thiệt hại về cơ sở vật chất), Mỹ đã phản ứng bằng cách áp đặt thêm các biện pháp trừng phạt.
Mặc dù những biện pháp trừng phạt hiện tại đã tàn phá nền kinh tế Iran nhưng các cuộc tấn công của Iran, cũng như lực lượng ủy nhiệm của họ, tại Iraq vẫn tiếp diễn. Đến đây, chúng ta cần phải đặt câu hỏi cho sự tối ưu của những biện pháp trừng phạt này về lâu dài.
Tương tự, triển khai thêm lực lượng tới Trung Đông không mấy tác dụng trong việc kiềm chế hành vi của Iran, thậm chí còn tạo ra thêm nhiềm mục tiêu cho các cuộc tấn công trả đũa của họ.
Mỹ đã phát động các cuộc tấn công mạng trong ít nhất hai lần, một lần nhằm làm suy yếu khả năng quấy rối tàu chở dầu của Iran, và lần thứ hai để đáp trả vụ Iran tấn công vào cơ sở dầu mỏ của Saudi.
Thế nhưng, ngay cả khi đã bị tấn công mạng, Iran vẫn tiếp tục quấy rối các tàu chở dầu cho tới khi các tổ chức quốc tế thành lập một liên minh để bảo vệ chúng. Một vài tuần sau khi Mỹ không kích tiêu diệt tướng Soleimani, các lực lượng ủy nhiệm của Iran tại Yemen mới tấn công cơ sở dầu mỏ của Saudi thêm lần nữa.
Mỹ "không được bao dung" cho bạo lực
Theo nhà phân tích Bednarek, Mỹ không được bao dung thứ bạo lực này. Bằng cách thể hiện quyết tâm mạnh mẽ của Mỹ, các phản ứng làm leo thang tình hình có thể sẽ buộc đối phương phải thay đổi hành vi.
Khi được sử dụng một cách chính xác, những biện pháp này có thể gửi tín hiệu mạnh mẽ đến đối thủ của Mỹ rằng, sự lựa chọn dịch thuật tốt nhất dành cho họ là "chịu lùi", bởi nếu đẩy cấp độ bạo lực lên cao hơn, họ sẽ phải gánh chịu những hậu quả nghiêm trọng.
Việc né tránh leo thang để bảo vệ các lợi ích đã mang lại một số hệ lụy cho Mỹ. Phản ứng có thể đoán trước của Mỹ từ trước đến nay đã cho phép Iran lên kế hoạch tấn công hiệu quả hơn.
Chẳng hạn, các nhà hoạch định Iran chỉ cần vạch ra những chiến dịch tránh gây ra thiệt hại về nhân mạng cho lực lượng Mỹ là có thể tránh được các biện pháp đáp trả không mong muốn.
"Lằn ranh đỏ" mà Mỹ đặt ra trên thực tế lại gây nguy hiểm cho an ninh quốc gia Mỹ, bởi nó cho Iran cơ hội gia tăng leo thang và đối kháng, miễn là không giết hại người Mỹ.
Iran đang lấn át với sự "tự do hành động" này nhưng điều đó cũng dễ dẫn họ tới những tính toán sai lầm. Các cuộc tấn công rocket tại Iraq sau khi Mỹ không kích tiêu diệt tướng Soleimani cho thấy Iran sẵn sàng liều lĩnh trước một cuộc tấn công khác từ Mỹ.
Washington cần có các lựa chọn để đáp trả những hành động này của Iran với mức độ leo thang tương ứng với số lượng và quy mô của các cuộc tấn công do Iran hoặc lực lượng ủy nhiệm của họ phát động nhằm vào các lợi ích của Mỹ.
Mỹ có các nhà hoạch định quân sự xuất sắc nhất tại Bộ Quốc phòng. Họ nên chuẩn bị chế ngự các cấp độ leo thang cao hơn nữa. Việc "tự do hoành hành" của Iran sẽ làm gia tăng chi phí dành cho bạo lực và buộc họ phải thay đổi những tính toán rủi ro.
Tương tự như vậy, sự kết hợp giữa các hoạt động tấn công mạng và tấn công cơ sở vật chất có thể làm gián đoạn khả năng liên lạc và chuyển giao vũ khí của họ cho các lực lượng ủy nhiệm.
Phải đối mặt với cả 2 thách thức này, cùng với mối đe dọa rõ rệt hơn từ những biện pháp đối phó tăng cấp của Mỹ, Iran sẽ ít khả năng dám mạo hiểm làm leo thang tình hình với Mỹ tới mức độ mà họ không thể giành chiến thắng.
Iran đang vượt xa chiến lược của Mỹ tại Trung Đông. Theo ông Bednarek, Mỹ cần lấy lại vị trí dẫn đầu như trước đây để trở lại đúng hướng. Phối hợp chặt chẽ với các đồng minh và đối tác liên minh, Washington cần chấm dứt sự hung hăng của Iran trong khu vực.
